Adam Busse: Historia Hezbollahu i jego udział w wojnie w Syrii

Hezbollah powstał w czasie wojny domowej w Libanie w 1982 roku, gdy władze Iranu wysłały 1200 instruktorów z elitarnej formacji Strażników Rewolucji (Sepah-e Pasdaran e-Enghelab e-Islami) do Libanu okupowanego przez wojska izraelskie. Początkowo miała to być grupa, której zadaniem było utworzenie antyizraelskiego ruchu oporu, jednak później wokół tej grupy zaczęły skupiać się milicje szyickie, ochotnicy oraz część funkcjonariuszy milicji szyickiej Ruch Amal (حركة أمل – Harakat Amal) o profilu prosyryjskim. W czasie wojny libańskiej jednostki Hezbollahu walczyły przeciwko armii izraelskiej i kolaboracyjnym, proizraelskim oddziałom Armii Południowego Libanu.

Czas wskazać teraz ideologię Hezbollahu. Nazwa partii pochodzi od słów Partia Boga znajdujących się w Koranie (58:22): On wprowadzi ich do Ogrodów, gdzie w dole płyną strumyki; oni będą tam przebywać na wieki. Bóg znalazł w nich upodobanie i oni mają upodobanie w Nim. Oni stanowią Partię Boga. O, tak! Zaprawdę, partię Boga – oni są szczęśliwi!  W 1985 roku przedstawił swój manifest, w którym postulował początkowo stworzenie islamskiej republiki na wzór Iranu, z której idee rewolucji oraz nowego ładu islamskiego łatwo przechodziłyby do ościennych państw arabskich. W 1992 roku, kiedy to Partia Boga zwróciła się bardziej w stronę życia politycznego, a nie walki zbrojnej, automatycznie włączyła się w proces libanizacji poglądów oraz struktur. Taki zbieg wydarzeń pokazał, że cele stworzenia państwa islamskiego w Libanie oraz rozprzestrzenianie rewolucji pozostały tylko w sferze postulatów i ideologii. Swoją popularność Hezbollah zawdzięcza eksponowaniu postulatów nacjonalistycznych, pomocy lokalnej oraz szyickiej ludności. Takie podejście powoduje, że Partia Boga znajduje poparcie wśród całej libańskiej społeczności, co przejawiało się we wzroście poparcia Hezbollahu. Oprócz tego innymi celami tejże organizacji są: doprowadzenie do wycofania się sił ONZ z terytorium Libanu (głównie amerykańskich i francuskich), zwalczanie wszelkich wpływów świata zachodniego oraz zmuszenie do wycofania się wojsk izraelskich i w ostateczności zniszczenie państwa Izrael, na którego gruzach Hezbollah ustanowi rządy muzułmanów nad Palestyną. Oprócz tego Hezbollah domagał się rozliczenia polityków Falangi Libańskiej z odpowiedzialności, jaką ponieśli za wybuch wojny domowej w Libanie. Warto tu jeszcze podkreślić, że Hezbollah nie jest związany z radykalnym islamem, a także jest tolerancyjny wobec chrześcijaństwa, co wyraża się w sprzeciwie wobec prześladowań wyznawców tej religii w regionie. Działacze ugrupowania w każde Boże Narodzenie składają życzenia chrześcijanom, a we wrześniu 2012 roku witali oni Benedykta XVI podczas jego wizyty w Libanie.

W sensie strukturalnym Hezbollah składa się z organu kierowniczego, jakim jest szura (rada), w której skład wchodzi dwunastu duchownych oraz komitetów ds. politycznych, ideologicznych, propagandowych, militarnych i sądowych. W dolinie Bekaa, południowym Libanie i południowym Bejrucie istnieją mniejsze rady i komitety podlegające radzie głównej, która przekazuje im ogólnikowe wytyczne do swoich pomniejszych organów, te z kolei formułują konkretne decyzje i nadzorują ich wykonywanie w terenie. Na terenach przez siebie kontrolowanych ugrupowanie zbudowało swoiste państwo w państwie będące poza kontrolą rządu w Bejrucie, prowadzi cztery szpitale, dwanaście klinik (które to szpitale i kliniki oferują pomoc medyczną po niższej cenie w odróżnieniu od szpitali prywatnych w Libanie), dwanaście szkół i dwa centra agro – gospodarcze. Duchowym Przywódcą był zmarły 4 lipca 2010 roku szejk Mohammed Hussein Fadlallah, na chwilę obecną przywództwo sprawuje Hassan Nasrallah. Jako partia polityczna funkcjonuje w ramach Sojuszu 8 Marca, który składa się z partii prosyryjskich i proirańskich, na przykład Amalu, Libańskiej Partii Baas oraz Wolnego Ruchu Patriotycznego. Blok ten najsilniejsze wsparcie posiada wśród ludności szyickiej oraz chrześcijańskiej. W wyborach z roku 2009 Partia Boga w ramach swojego sojuszu zdobyła aż 13 miejsc w parlamencie, co pokazuje, że jest to liczący się ruch polityczny znajdujący szerokie poparcie w Libanie. W roku 2011 doszło do stworzenia nowego rządu w związku z rezygnacją 10 ministrów z Sojuszu 8 Marca. W związku z tym prezydent Michel Suleimani zgodnie ze swoim konstytucyjnym prawem misję powołania rządu powierzył Najibowi Mikatiemu.

Po ogłoszeniu nowego składu 18 z 30 ministerstw przypadło Sojuszowi 8 Marca pod przywództwem Hezbollahu, a sama Partia Boga otrzymała ministerstwo rolnictwa i stanu. Taka sytuacja doprowadziła do poważnego scementowania pozycji oraz wpływów ugrupowania Nasrallaha w Libanie. Silna reprezentacja w parlamencie oraz większość w nowym rządzie zapewniła Hezbollahowi realny wpływ na decyzje administracyjno – prawne oraz kształtowanie środowiska politycznego kraju.

Czas skupić się na działalności zbrojnej Hezbollahu. Hezbollah postrzega terroryzm jako metodę walki słabych i uciśnionych przeciwko silniejszym agresorom. Tego typu działalność prowadził głównie podczas wojny domowej w Libanie (1975 – 1990). Wtedy celem ataku nie były tylko siły izraelskie, ale również wojska i placówka ONZ. W kwietniu 1983 roku dokonano zamachu terrorystycznego na ambasadę USA w Bejrucie, w którym zginęło 49 osób. Hezbollah obwinia się także o atak na koszary Korpusu Amerykańskiej Piechoty Morskiej. Zginęło wówczas 240 żołnierzy marines. W tym samym czasie przeprowadzono ataki na francuskich spadochroniarzy w Bejrucie (60 zabitych) oraz dowództwo armii izraelskiej w Tyrze (50 zabitych). Niektórzy przypisują Hezbollahowi udział w zamachu na ambasadę Izraela w Buenos Aires w roku 1992, mimo że nie ma na to niezbitych dowodów. Od 1984 do 1989 roku Hezbollah dokonywał porwań na szeroka skalę. Porywanymi okazywali się obywatele amerykańscy, francuscy, brytyjscy i niemieccy. Część z nich została później zwolniona, jednakże niektórych z nich (np. amerykańskiego pułkownika Higginsa) stracono. Duchowy przywódca Hezbollahu szejk Mohammed Hussein Fadlallah potępił zamach na World Trade Center, a przywódcy Partii Boga wielokrotnie podkreślali, że są dalecy od fanatyzmu reprezentowanego przez ludzi z organizacji Osamy bin Ladena. Hezbollah dysponuje własnymi oddziałami zbrojnymi zwanymi Al-Muqawama al-Islamiyya (Islamski Opór). W skład struktury militarnej wchodzi osiem pionów wojskowych wraz z własną służbą zdrowia oraz oddziałami samobójców i obsługą baterii katiuszy. Po wyciągnięciu wniosków ze wcześniejszych działań, których taktyka opierała głównie na prowadzenie wojny pozycyjnej, Hezbollah obrał walkę partyzancką. Jego oddziały są w ciągłym ruchu i przeprowadzają ataki nocą. Bojownicy są wyposażeni w najnowocześniejszy sprzęt (m.in. w noktowizory). Dużą rolę odgrywają siły rakietowe i artyleria. W latach 90’ XX wieku rozpoczęto silne ostrzeliwanie stref bezpieczeństwa oraz północnego Izraela.

Walka Hezbollahu z Izraelem miała na celu spowodowanie wycofania się wojsk izraelskich z Libanu (co nastąpiło do 2000 roku). Od tego roku ramię militarne Hezbollahu pozostało w południowym Libanie deklarując cel ochrony kraju, uwolnienie libańskich więźniów w Izraelu i odzyskanie terytorium farmy Shebaa, które obecnie jest okupowane przez Izrael (według ONZ obszar ten nigdy nie należał do Libanu, gdyż jest częścią Syrii). Liderzy Hezbollahu deklarują także solidarność z palestyńskim ruchem oporu i wspierają destrukcję państwa izraelskiego. 12 lipca 2006 roku w odpowiedzi na izraelską operację w Strefie Gazy nazwaną Summer RainHezbollah uprowadził z terytorium Izraela dwóch izraelskich żołnierzy. Incydent ten sprowokował wojska izraelskie do ataku na cele w Libanie (faktyczne i domniemane siedziby Hezbollahu, elementy infrastruktury komunikacyjnej Libanu, takie jak: mosty, lotniska, drogi), co doprowadziło do intensywnego konfliktu. 18 lipca 2012 roku Hezbollah dokonał zamachu na lotnisku w bułgarskim mieście Burgas wymierzonego w izraelskich turystów.

Jaki udział ma Hezbollah w konflikcie syryjskim? Najpierw warto nakreślić historyczne relacje między Hezbollahem a Syrią od lat 70’ XX wieku. Utworzenie przez Teheran organizacji militarno – politycznej w Libanie było uznawane za zagrożenie dla interesów i wpływów Syrii w tym państwie. Było to bardzo poważne zagrożenie, ponieważ Hafiz al-Asad dzięki wsparciu Palestyny i Libanu realizował politykę umacniania swojego kraju w regionie. Władzom w Damaszku było na rękę, aby na tych dwóch terytoriach występowały ciągłe spory. Hezbollah, który dążył do pozyskania przychylności Palestyńczyków oraz społeczności libańskiej, mógł pokrzyżować dotychczasowa politykę Al-Asada. Chcąc przechylić szalę wpływów na swoją stronę Syria zaczęła wspierać Ruch Amal, inne szyickie ugrupowanie polityczne, oraz często doprowadzała do starć swojej armii z Hezbollahem w zachodnich dzielnicach Bejrutu. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1989 roku, kiedy podpisano układ pokojowy z Taif kończący wojnę w Libanie. Jego wykonanie powierzono Syrii, co umocniło jej pozycję w tym kraju. Hafiz al-Asad postanowił nawiązać kooperację z Hezbollahem i jego irańskimi mocodawcami, aby zapewnić sobie asa w rękawie wobec Izraela, który od 1967 zajmował Wzgórza Golan. Partia Boga od tej pory była narzędziem wywierania nacisku na władze w Tel Awiwie.

Realny przełom w relacjach Hezbollah – Syria nastąpił w 2000 roku. Wtedy z terytoriów Libanu wycofały się wojska izraelskie, a władze w Damaszku jako nowy prezydent objął Baszar al-Asad. Nowy przywódca w sposób wyjątkowy podchodził do Partii Boga oraz jej znaczenia na scenie Bliskiego Wschodu. Hezbollah został objęty programem wsparcia logistycznego i militarnego w celu rozwoju swoich możliwości. Nasrallah otrzymał nowe 220-milimetrowe rakiety oraz pociski przeciwlotnicze. Ciągłe utrzymywanie zdolności bojowej Partii Boga jest bardzo korzystnym i wręcz koniecznym procesem, dzięki któremu Syria jest w stanie utrzymywać swój wpływ na politykę regionu na zadowalającym dla siebie poziomie. Obecność Hezbollahu i jego działalność na południu Libanu pozwala na ciągłe rozgrywanie sprawy Wzgórz Golan w polityce między Izraelem a Syrią. Trzeba zwrócić uwagę, że taki układ między Partią Boga a władzą syryjską spowodował, że Hezbollah stał się przedłużeniem zbrojnego ramienia Damaszku w Libanie bez fizycznej potrzeby wysyłania sił zbrojnych do tego państwa.’

Jesienią 2012 roku Hezbollah rozpoczął interwencję w Syrii po stronie sił rządowych, którzy zmagali się z tamtejszymi powstańcami i radykalnymi islamistami. Bojówki zbrojnego ramienia Hezbollahu specjalizowały się w walkach miejskich oraz zabójstwach. Na terenie Syrii na początku interwencji operowało 2 tysiące szyickich bojowników, w 2013 liczba bojowników wzrosła do 10 tysięcy. W zamian za wsparcie rząd w Syrii uzbroił Hezbollah w rakiety dalekiego zasięgu Scud-B oraz ciężką broń. Oficjalnie libańskie bojówki przyznały się do interwencji w Syrii podczas zwycięskiej bitwy o Al-Kusajr, która była największym sukcesem szyickich bojówkarzy. Na froncie walczyło około 3 – 5 tysięcy szyickich bojowników, z czego do maja 2013 poległo ponad stu. Oprócz pogranicza syryjsko – libańskiego bojownicy Hezbollahu walczyli również w Hims, pod Damaszkiem i w Aleppo. Interwencja Hezbollahu w Syrii zmieniła charakter wojny domowej ze społeczno – politycznej na religijną między szyitami i sunnitami oraz alawitami od początku lat siedemdziesiątych XX wieku rządzącymi Syrią. Konflikt ten narasta także w samym Libanie, gdzie sytuacja jest coraz bardziej napięta i dochodzi do wybuchów przemocy, które mogą zmusić Hezbollah do wycofania się z Syrii i obrony swoich libańskich pozycji przed sunnitami. Celem Hezbollahu i Teheranu na froncie syryjskim jest utrzymanie przy władzy świeckiego prezydenta Baszara al-Asada oraz wzmocnienie szyitów przed wzrastającym ekstremizmem sunnitów.