3DROGA.PL

Portal 3droga.pl

Portal Nacjonalistyczny

Norbert Wasik: Europejskie instytucje ochrony pracy w wybranych krajach Unii Europejskiej

prawo, UE, sprawiedliwość, Europa

Oddaję do rąk Czytelników kolejną, trzecią i zarazem ostatnią już cześć cyklu artykułów poświęconą dość szerokiej problematyce instytucjonalnej ochronie pracy w gospodarce rynkowej. W części pierwszej i drugiej zająłem się przybliżeniem tematyki polskich instytucji ochrony pracy, natomiast w ostatniej przedstawiam zarys problematyki instytucji ochrony pracy w wybranych krajach Unii Europejskiej.

Na przestrzeni ostatniego wieku w wielu państwach europejskich ustawodawca w dosyć szerokim zakresie wpływał na kształtowanie się ram prawnych ochrony pracy i pracowników. Oddziaływanie organów władzy w gruncie rzeczy zmierzało do usystematyzowania reguł rządzących rynkiem pracy i zbudowania instytucji, w których zarówno pracownik, jak i pracodawca mógłby szukać pomocy w przypadkach naruszania ogólnie przyjętych zasad i rozwiązań wynikających ze świadczenia pracy. Organa państwa w wyniku ruchów robotniczych, jak i sygnałów docierających z ich placówek1 zmuszone były do stworzenia podwalin pod powołanie zarówno instytucji ochrony pracy i pracownika, jak również stosownego ustawodawstwa w tym zakresie.

W krajach Unii Europejskiej instytucjonalna ochrona pracy w swoich założeniach i rozwiązaniach prawno-organizacyjnych jest do siebie zbliżona. Taka sytuacja wynika między innymi z faktu wypracowania przez lata wspólnych rozwiązań, implementowanych następnie do poszczególnych porządków prawnych członków wspólnoty. Organy UE w tym zakresie przez szereg lat swojego funkcjonowania poświęciły wiele uwagi ochronie pracy i w tym zakresie wydały ponad sto aktów, przede wszystkim dyrektyw zawierających wytyczne dotyczące tego zagadnienia2.

W państwach wspólnoty UE podobnie jak w Polsce, nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy sprawują powołane do tego instytucje oraz sądy. Podstawowymi organami są również stosowne inspekcje, w tym te odpowiadające strukturą i kompetencjami polskiej Inspekcji Pracy. Z reguły podlegają one właściwym ministerstwom.

W Niemczech pieczę nad ochroną pracy sprawuje bezpośrednio Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych i nadzorowane przez nie Urzędy Kontroli Przemysłowej oraz Przemysłowa Służba Zdrowia3. Urzędy Kontroli Przemysłowej (Gewerbeaufsicht), w praktyce mają taki sam status jak polska Inspekcja Pracy, niemniej jednak są to organy o szerszej kompetencji, ponieważ nadzorują i kontrolują działalność gospodarczą nie tylko w sprawach z zakresu prawa pracy, ale również ochrony środowiska i ochrony konsumentów4. Organ ten jest wyspecjalizowaną instytucją administracji niemieckiej, funkcjonującej w imieniu władz krajów związkowych Republiki Federalnej Niemiec. Instytucja ta działa w każdym z 16 krajów związkowych Niemieć i w zależności od landu może nosić nazwę Urzędu Ochrony Pracy (Amt für Arbeitschutz) lub Państwowego Urzędu Ochrony Środowiska (Staatliches Umweltamt)5. Urzędy Kontroli Przemysłowej, w głównej mierze zajmują się sprawami dotyczącymi warunków technicznych bezpieczeństwa pracy oraz przestrzegania przez pracodawców przepisów prawa pracy6. Do zadań przez nie realizowanych należy również kontrola przepisów BHP i ochrony kobiet oraz młodzieży7.

Istotną misję, z zakresu szeroko rozumianej ochrony pracy i pracowników, wykonuje również niemiecki urząd celny – Zollamt. W ramach tej instytucji powołano wyodrębnioną jednostkę organizacyjną (Finanzkontrolle Schwarzarbeit – Kontrola Finansowa Pracy, dosłownie kontrola finansowa tzw. zatrudniania „na czarno”), która zajmuje się nielegalnym zatrudnianiem pracowników8. Urzędnicy wykonujący zadania w ramach tej służby zajmują się głównie przeprowadzaniem kontroli w firmach, które zatrudniają cudzoziemców, w tym pracowników krajów członkowskich Unii. Pracownicy Finanzkontrolle Schwarzarbeit, od roku 1998 posiadają uprawnienie do prowadzenia postępowania karnego przygotowawczego, w ramach którego mają prawo do stwierdzania tożsamości osób, prowadzenia przesłuchań wstępnych, zabezpieczania dowodów, czy też w ostateczności dokonywania aresztowań w przypadku stwierdzenia popełnienia przestępstwa9.

W Wielkiej Brytanii kontrola warunków pracy leży w gestii Sekretarza Stanu do Spraw Zatrudnienia oraz Komisji Bezpieczeństwa i Higieny Pracy i Inspekcji Bezpieczeństwa Higieny Pracy (Health and Safetyat Worketc Act 1974)10 oraz sądów. Głównym aktem określającym prawa i obowiązki tych organów jest ustawa z 1974 roku o Bezpieczeństwie i Higienie Pracy11. Obydwie instytucje nadzorują wyłącznie sprawy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Najważniejsze, wykonywane przez nie zadania to między innymi wytyczanie standardów ochrony pracy, kooperacja z organami tworzącymi przepisy w tym zakresie, postulowanie zmian w obowiązujących przepisach oraz publikacja poradników12. Podobnie jak w Polsce, na terenie wysp brytyjskich funkcjonują również Sądy Pracy (Employment Tribunals). Są to niezależne organa sądownicze rozstrzygające spory z zakresu stosunku pracy pomiędzy pracownikami, a pracodawcami. W szczególności sądy te zajmują się rozstrzyganiem roszczeń pracowniczych oraz sprawami związanymi z dyskryminacją w pracy13. Centrale tej instytucji mają swoje siedziby w Leicester, dla rejonu Anglii i Walii oraz w Glasgow dla obszaru Szkocji. Na terenie Wielkiej Brytanii funkcjonuje 39 lokalnych organów tej instytucji14.

Francuski system sprawowania nadzoru nad przepisami prawa pracy do roku 2006 podlegał kilku resortom, głównie Ministerstwu Pracy, ale również Ministerstwu Rolnictwa oraz Ministerstwu Transportu i Ministerstwu Przemysłu15. Reforma lat 2006-2010 przyniosła zmianę w postaci połączenia służb wyżej wymienionych ministerstw działających na polu ochrony pracy, w jedną inspekcję. Tym samym od stycznia 2009 roku funkcjonować zaczął jeden organ centralny zajmującymi się sprawami prawa pracy, a mianowicie Generalna Dyrekcja Pracy (Direction Généraledu Travail)16. Działa ona obecnie w ramach resortu Ministerstwa Pracy, Zatrudnienia, Kształcenia Zawodowego i Dialogu Społecznego17. Zadania tego organu wykonują inspektorzy kontroli pracy, którym zwiększono kompetencje oraz w ramach pełnionych zadań wyposażono w możliwość korzystania z pomocy innych służb inspekcyjnych18. Do obszaru wykonywanych przez inspektorów tego organu zadań należą przede wszystkim kontrole w zakresie bhp i prawa pracy, prowadzenie dialogu społecznego, działalność informacyjna i doradcza, jak i sygnalizowanie konieczności zmian w obowiązujących przepisach prawa19.

Podobnie jak w innych krajach unijnych, we Francji działa również sądownictwo pracy, rozstrzygające spory pomiędzy pracodawcami, a pracownikami ze spraw dotyczących stosunku pracy. Sąd Pracy we Francji (Conseil de Prud’ hommes)20 charakteryzuje się dosyć ciekawą organizacją. W jego skład wchodzą (w liczbie równej) zarówno pracodawcy, jaki pracownicy, wybierani w powszechnych wyborach przez ogół pracowników i pracodawców21. Jak zatem z tego wynika, skład orzekający sądownictwa pracy we Francji nie stanowią sędziowie zawodowi. Wśród rozpatrywanych zaś przez ten organ spraw wymienić należy bezpodstawne zwolnienie z pracy, kary dyscyplinarne, kwestie zapłaty i wynagrodzenia oraz mobbing22. Kontrolę nad tą instytucją sprawuje francuski sąd kasacyjny. Conseil de Prud’ hommes jest sądem zarówno pierwszej, jak i ostatniej instancji w sprawach do roszczeń nieprzekraczających kwotę 4.000 €. W przypadkach przewyższających tą sumę, stronie przysługuje apelacja23.

Dodatkowo (z uwagi na dosyć dużą liczbę Polaków pracujących w tym kraju od wejścia Polski do Unii Europejskiej) należy wspomnieć o systemie ochrony pracownika w Holandii. W Niderlandach ogólną pieczę nad pracownikami sprawuje Ministerstwo Spraw Społecznych i Zatrudnienia (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)24. Podlega mu Inspekcja Pracy, która działa w bezpośredniej współpracy z Departamentem Wywiadu Społecznego i Dochodzeń oraz Urzędem Ubezpieczeń Społecznych, jak również instytucjami podatkowymi, policją i służbą celną25. Organ ten w zakresie swoich kompetencji posiada między innymi uprawnienie do wchodzenia i kontroli wszystkich przedsiębiorstw, instytucji i innych miejsc, poza budynkami mieszkalnymi, prawo wykonywania testów, pomiarów, pobierania próbek oraz prawo podejmowania czynności dochodzeniowych w razie wypadku. Instytucja ta dysponuje także możliwością wydawania poleceń w zakresie obejmującym stwierdzenie zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników26. Holenderska Inspekcja Pracy zajmuje się przede wszystkim kwestiami dotyczącymi warunków pracy, czasu pracy, zatrudniania cudzoziemców, wypadków przy pracy, czy też sprawami płacy minimalnej. W oparciu zaś o złożone skargi, czy otrzymane informacje o wypadku przy pracy, przeprowadza kontrole i podejmuje w tym zakresie działania prewencyjne27.

Jak zatem widać, w krajach UE ochrona instytucjonalna prawa pracy jest zorganizowana w bardzo podobny do siebie sposób. W tym miejscu należy jednak przypomnieć jeszcze, że bardzo istotną rolę, o zasięgu ogólnoświatowym zarówno w kształtowaniu, jak również propagowaniu rozwiązań prawnych dotyczących ochrony pracowników odgrywa Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP). Powołana ona została w roku 1919 w celu zjednoczenia rządów państw, przedsiębiorców i związków zawodowych do wspólnego działania na rzecz sprawiedliwości społecznej i polepszenia warunków życia na całym świecie. Jak można wyczytać na polskiej, oficjalnej stronie internetowej tej instytucji zrzesza ona aktualnie 187 krajów. Biuro tej organizacji mieści się w Genewie w Szwajcarii. Organizacja ta stanowi standardy zatrudniania i pracy. Propaguje różne programy operacyjne i edukacyjne. Odbywające się cyklicznie Konwencje MOP zajmują się szerokim spectrum problemów społeczno-pracowniczych, jak: wolność stowarzyszania się, znoszenie pracy przymusowej, likwidacja dyskryminacji w zatrudnianiu i płacy, minimalna płaca, warunki zatrudnienia, zabezpieczenia socjalne, BHP, czy zatrudnienie kobiet. Efekty prac mają prowadzić do dyktowania państwom członkowskim UE standardów pewnych rozwiązań systemowo-prawnych na rynkach pracy. Ustalenia MOP stają się też podłożem zmian przepisów prawa pracy w krajach członkowskich, zrzeszonych w Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Zakończenie

Niewątpliwie już dzisiaj musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy na elastycznym i zglobalizowanym rynku pracy potrzebujemy silnej „policji pracy”, czy powinniśmy szukać nowego modelu? Odpowiedź wydaje się dość prosta: zdecydowanie potrzebujemy silnej  „policji pracy”, która dodatkowo powinna być wzmocniona i uzbrojona w nowe uprawnienia wszystkich instytucji ochrony pracy. Dziś niewątpliwie wyzwaniem dla instytucji ochrony pracy – nie tylko tej w Polsce, ale również samej UE – jest nadążanie za zmianami, jakie będą się dokonywać. Nie mam wątpliwości, że ewoluować będzie także pozycja i rola pracownika, osoby wykonującej pracę. Obserwujemy odwrót od tradycyjnego stosunku pracy, zmienia się miejsce świadczenia pracy, forma rozliczania i przekazywania jej efektów. Tradycyjny model pozyskiwania pracowników, zatrudniania, organizowania i planowania czasu pracy ustępuje miejsca formom elastycznym. Pojawiają się nowe nadużycia i zagrożenia. Instytucje ochrony pracy będą musiały na to wszystko reagować. Należy przy tym jednocześnie podkreślić, że  działalność kontrolna instytucji ochrony pracy ma istotny wymiar zarówno korygujący, jak i prewencyjny. Wyniki prowadzonych kontroli z całą pewnością stanowią istotne źródło informacji przy ocenie funkcjonowania obowiązujących regulacji i są pomocne w podejmowaniu ewentualnych decyzji w kwestii i wprowadzania nowych rozwiązań.

O autorze: dumny mąż i ojciec. Absolwent Kolegium Jagiellońskiego – Toruńskiej Szkoły Wyższej. Manager związany z sektorem FMCG. Publicysta, działacz społeczny i narodowo-radykalny. Biegacz amator i fan długich dystansów, pasjonat historii, gór, górali i góralszczyzny. Idealista, romantyk i pragmatyk w jednej osobie, entuzjasta innowacji i nowych technologii.

BIBLIOGRAFIA:

1 W. Muszalski. Ogólna refleksja o rozwoju prawa pracy i jego uwarunkowaniu., Studia Iuridica Lublinensia vol. XXIV, 3, 2015, WPiA UMCS, s. 60.

2 L. Florek, Europejskie Prawo Pracy, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Warszawa 2003, s. 185.

3 B. Borys-Szopa, Bezpieczeństwo Pracy – Edukacja – Środowisko, Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy, Monografia z I Konferencji Naukowej w Katowicach, s. 1.

4 Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej, Poradnik dla osób  poszukujących pracy w  Niemczech,  Hamburg 2011 r., s. 25.

5 Ibidem, s. 25.

6 B. Borys-Szopa, op. cit., s. 2.

7 Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej, op. cit., s. 25.

8 Ibidem, s. 25.

9 Ibidem, s. 26.

10 B. Borys-Szopa, op. cit., s. 2.

11 Health and Safety at Work etc Act 1974, http://www.hse.gov.uk/legislation/hswa.htm.,

12 Ibidem, s. 2.

13 Courts-tribunals, https://www.gov.uk/courts-tribunals/employment-tribunal,

14 Ibidem, Finde your nearest tribunal.

15 Bożena Borys-Szopa, op. cit., s. 3

16 Francja, https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/39985/francja.pdf,

17 Ibidem.

18 Ibidem.

19.Ibidem.

20 Sąd pracy, http://www.copernic-avocats.pl/sad-pracy-conseil-de-prudhommes-i-postepowanie-z-zakresu-prawa-pracy-we-francji/,

21 Ibidem.

22 Ibidem.

23 Ibidem.

24 Holandia, https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/39988/holandia.pdf,

25 Ibidem.

26 B. Borys-Szopa, op. cit., s. 5.

27 Holandia, https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/39988/holandia.pdf,

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *